Liefde als opdracht
‘Ik geef jullie een nieuw gebod: Heb elkaar lief’ (Johannes 13, 34). Over deze indringende tekst schreef de Engelse componist Thomas Tallis een prachtige anthem.
Thomas Tallis (c. 1505–1585) leefde in politiek en kerkelijk roerige tijden. In 1534 brak Henry VIII met de RK-kerk. Al waren voorlopig nog de diensten in het latijn, sinds 1538 zong men steeds meer onderdelen in de volkstaal, het Engels. In 1549 werd ‘The Book of Common Prayer’ met Engelstalige liturgieën in alle kerken verplicht gesteld door Edward VI, de zoon van Henry VIII. Aartsbisschop Thomas Cranmer verordonneerde dat muziek syllabisch werd, elke noot moest één lettergreep bevatten en de tekst moest woord voor woord verstaanbaar zijn. Tallis, die tot dan uitgebreide latijnse werken had geschreven, moest zijn stijl behoorlijk aanpassen en dat leidde tot een heel aantal eenvoudiger werken zonder uitgebreide melisma’s (notenslierten op één lettergreep) en polyfonie (‘door elkaar heen zingen’).
De anthem van deze zondag ‘A new commandment’ is een mooi voorbeeld hoe Tallis probeert zoveel mogelijk homofoon (alle stemmen zingen tegelijk lettergreep voor lettergreep dezelfde tekst) te schrijven. Toch laat hij de stemmen regelmatig iets verspringen, maar de verstaanbaarheid blijft gehandhaafd.
Later, onder de Rooms Katholieke Queen Mary, werd het latijn en de uitgebreide polyfone stijl hersteld en kon Tallis weer latijn schrijven met veel pracht en praal. Maar slechts vijf jaar later, onder haar opvolgster de protestantse Elisabeth I, werd The Book of Common Prayer weer verplicht en moest Tallis, net als zijn leerling William Byrd, weer Engelse en homofone werken componeren.
Maurice Duruflé
Het koorgebed in deze Choral Evensong is ‘Ubi caritas’ van de Franse componist en organist Maurice Duruflé (1902–1986). Duruflé heeft niet veel geschreven en bleef zijn composities steeds weer bewerken en verbeteren. Dit kleine juweeltje is een van de ‘Vier motetten over Gregoriaanse melodieën’ en de tekst is vrijwel volledig syllabisch, dus heel goed te verstaan. Hij volgt het oorspronkelijke Gregoriaans vrijwel helemaal. Maar door de akkoorden die hij er onder zet, krijgt de melodie een bijzondere en moderne sfeer.
Canticles
De Canticles (‘Magnificat’ en ‘Nunc dimittis’) zijn van de hand van Herbert Howells (1892–1983). hij schreef deze voor King’s College en daarom heten ze ‘Collegium Regale’ (Latijn voor King’s College). Het eerste deel van de Lofzang van Maria, waarin zij God dankt en groot maakt, wordt volledig gezongen door de vrouwen. Pas bij ‘Hij toont de kracht en macht van zijn arm’, komen de mannenstemmen er bij. Het vervolg, als de belofte aan Israël wordt bezongen, is opnieuw voor de vrouwenstemmen alleen. Pas bij het Gloria mogen de mannen weer meedoen. In de lofzang van Simeon zijn het de mannen die de woorden van Simeon verwoorden. Als de redding van de hele wereld wordt bezongen, mogen de vrouwen daarbij weer meedoen, evenals in het afsluitende Gloria.
De Responses (gebeden) zijn van Humphrey Clucas (1941), Psalm 67 is van William Henry Grindle (1932). De slothymne is ‘Love Divine’ zingen we op de melodie ‘Blaenwern’ die werd gezongen bij de uitvaart van Queen Elisabeth II vorig jaar.
Van harte welkom in de Choral Evensong op 24 september 2023
Janskerk – Utrecht
Aanvang 17.00 uur, deur open 16.30 uur
Toegang gratis, collecte bij de uitgang
Jaap Boeschoten
